Boşaltım Sisteminin Özellikleri ve Bölümleri

by · 2 Şubat 2019

Metabolizma olaylarının sonucunda hücrelerde atık oluşur ve bu atığın dışarı atılmasına boşaltım denir. İnsanlarda boşaltım olayı, boşaltım sistemiyle gerçekleşir. Boşaltım sistemi vücut dengesinin ayarlamasında önemli bir rol oynar.

  • Homeostaziyi sağlar
  • Kan basıncını ve pH’ı düzenler
  • Vücut sıvılarındaki madde konsantrasyonları düzenler
  • Metabolik atıkların uzaklaştırılmasını sağlar
Vücudun yaşaması için gerekli olan iç dengeye homeostazi denir.

Azotlu Boşaltım Atıkları

  • Amonyak

Metabolik olaylarda kullanılan amino asitlerin amino grubunun ayrılmasıyla oluşur. Suda yaşayan omurgasızlar ve bazı omurgalılar (balık, kurbağa larvası) boşaltım maddesi olarak atarlar.

  • Üre

Üre, amonyaktan üretilir. Memelilerin ve ergin kurbağaların azotlu atık maddesidir. Üre, insanda karaciğerde oluşur.

  • Ürik Asit

Ürik asit, amonyaktan üretilir. Sürüngen, kuş ve böceklerde amonyağın ürik asite dönüşmesi su kaybını önler.

Boşaltım sistemi iki adet böbrek, iki adet üreter, bir idrar kesesi ve bir adet üretradan oluşur.

Böbrek

İnsanda, boşaltım sisteminin ana organıdır. Böbrekler dıştan içe doğru kabuk (korteks), öz (medulla) ve havuzcuk (pelvis) bölgelerinden meydana gelmiştir.

Böbreğin Fonksiyonel Birimi: Nefron

Nefron, glomerulus, bowman kapsülü ve boşaltım kanalcığından oluşur. Glomerulus ve bowman kapsülü yapılarına malpighi cisimciği adı verilir.

Glomerulus, böbrek atardamarından ayrılmış kılcal damar yumağıdır. Çift katlı yassı epitel dokuyla kaplanmıştır. Tek sıralı epitelden oluşan kapalı uca bowman kapsülü denir.

Bowman kapsülü devamı kıvrımlar yaparak proksimal tüp, henle kulbu ve distal tüp denilen üç bölgeyi oluşturur.

nefron yapısı

Üreter

Renal pelvisin bir uzantısı olarak çıkar. Böbrekelerden mesaneye idrar taşıyan bir tüptür.

İdrar Kesesi

İdrarın depolanmasından sorumlu olan kesedir. Mesena, idrarı üreterlerden alır.

Üretra

İdrar kesesinden çıkan ve idrarı dışarı atma işlevini gerçekleştiren bir tüptür. Üretranın açılması otonom olarak kontrol edilir.

İdrar Oluşumu

Böbreklerde idrar oluşumu, süzülme (filtrasyon), geri emilme (rezorpsiyon) ve salgılama (sekresyon) olmak üzere üç kısımdan oluşur.

Süzülme

  • Glomerulustaki kan sıvısının bowman kapsülüne tek yönlü geçişine süzülme denir.
  • Süzülme olayı difüzyonla gerçekleşir.
  • Yüksek kan basıncı kan sıvısının bir kısmının bowman kapsülüne geçmesine neden olur.
  • Bowman kapsülüne geçen sıvıda inorganik tuzlar, glikoz, üre, su gibi maddeler vardır.

Geri Emilme

  • Bowman kapsülüne geçen sıvı nefron kanallarında ilerlerken su ve suda erimiş maddeler kana geri emilirler
  • Geri emilme olayı difüzyon ve aktif taşıma ile gerçekleşebilir.
  • Geri emilme ile glikoz, sodyum ve klor iyonları büyük oranda geri emilirler.
  • Henle kulbunun inen kolu suya karşı geçirgen olduğu için su , kılcal damarlara doğru geri emilir. Henle kulbunun çıkan kolu ise suya karşı geçirgen olmadığı için daha çok tuz emilimi olur.
  • Emilen su miktarı, vücudun ihtiyacına bağlı olup hipofizden salgılanan antidiüretik hormon (ADH) tarafından ayarlanır.
  • ADH genelde distal tübüllerde suyun geri emiliminde etkilidir.
  • Aldesteron hormonu nefron kanallarından sodyum geri emilimini arttırırken potasyumun atılmasını hızlandırır.

Salgılama

  • Vücut için zararlı olan ve yabancı maddelerin kandan alınıp nefron kanallarına (tübül sıvısı) verilmesidir.
  • Bowman kapsülüne süzülmeyen atık madddeler aktif taşıma ile kanalcığa geçer.
  • Kanalcıklardan geçen süzüntü bazı maddelerle (hidrojen ve amonyak) idrarı oluşturur.
  • Oluşan idrar, idrar kanalı ile idrar torbasında biriktirilir.

İnsan Vücudunun Diğer Sistemleri

İnsan Vücudunun Diğer Organları

Tags:

Aslıhan Balkan

Ben Aslıhan Balkan 20 yaşındayım, İstanbul Üniversitesinde biyoloji okuyorum. Özellikle genetik, evrimsel biyoloji ve psikolojiyle ilgileniyorum. Bilimle ilgili kitapları okumayı çok seviyorum. Carl Sagan'ın Cosmos kitabını çok beğeniyorum.

You may also like...

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir