Piromani: Yangın Çıkartmak Neden İnsana Haz Verir?

Piromani, muhtemelen duyduğunuz ya da duyacağınız en tuhaf hastalıklardan biridir. Gerçekten oldukça ‘Ateşli’ bir hastalıktır. Neden böyle dediğimi sonra anlayacaksınız :). Hazırsanız gelin bu ilginç hastalığa bir el atalım.

Tanısal Özellikler

A Tanı Ölçütü:

Piromaninin başlıca özelliği, çoğul istekli ve amaçlı (kasdi) yangın çıkarma epizodunun (atağı) olmasıdır.

B Tanı Ölçütü:

Bu bozukluğa sahip bireyler yangın çıkarmadan önce gerginlik ve affektif uyarılma yaşarlar.

C Tanı Ölçütü:

Yangın ve bunun yarattığı koşullar karşısında büyülenme, ilgilenme, bunlara merak duyma ya da bunları çekici bulma vardır.

D Tanı Ölçütü:

Bu bireyler yakınlarında çıkan yangınların düzenli ‘’ seyircisi’’ dirler. Yanlış alarmlar verebilirler. Yangınla ilişkili kurumlardan, donatımdan ya da personelden haz alırlar. Zamanlarını yakınlarında ki itfaiyede geçirirler. İtfaiye ile yakınlaşabilmek için yangın çıkarırlar ve bazen itfaiyeci olurlar. Bu nedenle, hastalık itfaiyeciler arasında epey arasındadır.

E Tanı Ölçütü:

Yangın çıkarma parasal kazanç sağlama, sosyopolitik bir eylemin dışavurumu olarak, bir suç eylemini gidermek için, öfke göstermek ya da intikam almak için, sanrıya ya da varsanıya yanıt olarak yapılmamıştır. Eğer bu koşullar veya benzeri koşulların sağlaması durumunda klinik bunu göz önünde bulundurmalıdır.

F Tanı Ölçütü:

Yangın çıkarma, yargılama bozukluklarından kaynaklanmaz. Demans (bunama), Mental Retardasyon (zeka gerliği) ya da Madde Entoksikasyon (Maddeye karşı çekilen yoksunluk) olmamalıdır. Eğer yangın çıkarma davranım bozukluğu , bir Manik epizod ya da Antisosyal kişilik bozukluğu ile daha iyi açıklanırsa bu tanı konmaz, konamaz.

İlişkisel Özellikler, Bozukluklar Ve Genel Görünüm

• Planlayarak ateşe verme görülebilir. Ateşe vermeden önce yoğun bir şekilde gerginlik hissetme genelde eşlik eder. Ateş ve itfaiyecilikle ilgili malzemelere hayranlık duyma çok sıktır .Yangın haberlerini hayranlıkla ve heyecanla izleme gibi durumlar bildirilmiştir. Ateş yakmanın pek çok yolunu bilirler. Yanan ateşi ya da çıkardığı yangını seyretmekten büyük haz duyma ve gözünü ondan alamama sıradanlaşmıştır. Ateş yakma öncesi olan gerginliğin geçmesi ve rahatlama görülebilir. Yangının meydana getirdiği zarara karşı ilgisiz kalma, suçluluk hissetmeme davranımı onlar için son derece normaldir. Zarardan ve yıkımdan zevk alma sık görülür. Zaman içinde daha büyük yangınlar çıkarma eğilimindedirler.
• Beraberinde sıklıkla görülen özellikler arasında alkol intoksikasyonu (Alkol zehirlenmesi) , seksüel disfonksiyon (cinsel fonksiyonların yerine getirelememesi), ortalamanın altında zekâ seviyesi, kronik kişisel örselenmeler ve otorite figürlerine kırgınlık bulunur.
• Antisosyal davranış bozuklukları piromani hastalığı ile beraber görülmektedir. Bunların yanı sıra psikolojik sorunlar, cinsel sorunlar, psikolojik travmaya neden olan faktörlerden arasındadır. Aşırı agresif yapılı kişiler ve duyguları bastırılmış baskı görmüş kişilerde bu durum etkiye neden olmaktadır. 

Yaşa Ve Cinsiyete Özgü Özellikler

Yangın çıkarma çocuklarda ve ergenlerde asıl sorun olsa bile nadiren görülmektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nde kundakçı tutukluların %40’ından fazlası 18 yaşının altındadır. Ve pek azı Piromani hastasıdır. Bu çalışmaya rağmen genel olarak çocuklukda başladığı ve yetişkinliğe kadar gittiği belirtilmiştir. Genellikle DEHB, Uyum Bozuklukları ile ilişkilidir. Erkeklerde daha asık görülür.

Piromani’nin Olası Kökenleri Ve Evrimsel Bir Bakış

Öncelikle belirtmeliyiz ki kesin olarak bilinmemektedir. Ama şöyle bir mantık yürütebiliriz. Bildiğiniz gibi eğer bir özellik sizin doğal seleksiyonda elenmenizi engelliyor ise, o özellik elenmez hatta gelişebilir. Örnek olarak Paranoyak kişilik bozukluğunu alalım. Savanada hayatta kalmaya çalışıyorsunuz ve aileniz sizi kutup ayılarından koruyor (Paronayak olduklarını söylemiştim 🙂 ) diyelim. Sizi aşırı korudukları için siz normalde hayatta kalamayacak bir birey olsanız bile hayatta kalıyorsunuz ve ‘Paronayak’ genlerini diğer nesle aktarıyorsunuz. Bugün hastalık olarak kabul ettiğimiz pek çok hastalık anladığınız üzere bizim hayatta kalmamızı sağlıyordu.

Temel mantığı kavradığımıza göre hadi bunu Piromani hastalığına uyarlayalım. Bahsettiğimiz gibi bu hastalıkta ateş ön planda. Ateş kimi kültürlerde tapınılan birşey iken kimi kültürlerde ‘gücü’ temsil eder. Örneğin, birisi normal şartlarda hayatta kalamayacak kadar zayıf olsun. Ateşe sahip ise harem kurabilir (genlerini diğer nesle aktarıyor ve bu neden daha çok erkeklerde görüldüğünü açıklıyor), kendini o kültürün lideri, dini önderi ya da tanrısı ilan edebilir. Ateş ile kendini dış tehtidlerden koruyabilir, ısınabilir, yiyecekleri pişirip hastalıklardan korunabilir ve daha pekçok avantajdan yararlanabilirler. Durum bu şekilde olunca Piromani hastalarının ateşe olan arzusunu ve bağlılığını bu şekilde basit bir akıl yürütme ile orataya çıkarabiliriz. Bu söylediklerimiz bilim camiasında da ‘daha çok kabul edilen’ bir açıklamadır.

Piromani Hastalığının Tedavisi

Bu soruna sahip kişilerde genellikle yüzeyde olan ya da bastırılmış, agresyon (öfke) fazlalığına rastlanır. Bastırılmış olması durumunda, kişilerin kendilerine güvenli bir şekilde kendilerini ifade edememeleri söz konusudur. Öfke duygusu yaşanamaz ya da hedefe uygun yaşanmaz. Yüzeyde ya da bastırılmış olsun, agresyon fazlalığına ve dolayısıyla yangın çıkarma davranışına yol açan travmatik yaşantıların belirlenmesi ve bunların travmatik etkilerinin psikoterapide travma çalışması ile ortadan kaldırılması sonucunda yangın çıkarma dürtüsü ve davranışı söner. Yeni ve alternatif davranış biçimlerinin oluşturulmasına yönelik uygulanan teknikler de destekleyici yaklaşımlar olarak kullanılır.

Piromani iki farklı yöntem ile tedavi edilmektedir. Bu yöntemler davranışçı yöntem ve psikoterapi olarak bilinmektedir. Bu yöntemlerle kişiler tedavi edilmeye çalışılmaktadır.

Son Söz

Değerli okuyucularımız buraya kadar geldiğiniz, zaman ayırıp okuduğunuz için size minnettarız. Bizi takip etmeyi ve hayatınız boyunca öğrenci kalmayı unutmayın. İyi günler! Konu hakkında daha fazla bilgi alabilmek için burayı ziyaret edebilirsiniz.

Kaynakça olarak kullandığımız bazı kitap ve siteler:

Mental Bozuklukların Tanısal Ve Sayımasl El Kitabı 4. Baskı (Dsm-4), Psikolojiye giriş (Atkinson Hilgard), Kognitif Nörobilimler ve size önerdiğimiz site tabii ki.